Τραμπ – Ρωσία και το τέλος της παγκοσμιοποίησης… Η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο διαμορφώνεται σε τίποτα λιγότερο από μια πολιτική επανάσταση. Η νέα κυβέρνηση διαλύει γρήγορα την παλιά τάξη πραγμάτων, εκκαθαρίζει την κυρίαρχη ελίτ, αναδιαμορφώνει τόσο την εσωτερική όσο και την εξωτερική πολιτική και εδραιώνει αλλαγές που θα είναι δύσκολο να ανατραπούν – ακόμα κι αν οι αντίπαλοί του ανακτήσουν την εξουσία σε μελλοντικές εκλογές.
Για τον Τραμπ, όπως και για όλους τους επαναστάτες, προτεραιότητα είναι να σπάσει το υπάρχον σύστημα και να εδραιώσει ριζοσπαστικούς μετασχηματισμούς. Πολλές από τις αρχές που καθοδηγούσαν την πολιτική των ΗΠΑ για δεκαετίες – μερικές φορές για πάνω από έναν αιώνα – απορρίπτονται σκόπιμα. Η παγκόσμια στρατηγική της Ουάσιγκτον, χτισμένη εδώ και πολύ καιρό σε εκτεταμένη στρατιωτική, διπλωματική και οικονομική επιρροή, ξαναγράφεται για να εξυπηρετήσει τις εσωτερικές πολιτικές ανάγκες της χώρας.
Το τέλος της αμερικανικής φιλελεύθερης αυτοκρατορίας
Τα τελευταία 100 χρόνια, οι ΗΠΑ λειτουργούσαν ως παγκόσμια αυτοκρατορία. Σε αντίθεση με τις παραδοσιακές αυτοκρατορίες που χτίστηκαν στην εδαφική επέκταση, η αμερικανική αυτοκρατορία επέκτεινε την εμβέλειά της μέσω οικονομικής κυριαρχίας, στρατιωτικών συμμαχιών και ιδεολογικής επιρροής. Αυτό το μοντέλο, ωστόσο, γίνεται όλο και πιο μη βιώσιμο. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, το κόστος της διατήρησης της παγκόσμιας ηγεμονίας έχει ξεπεράσει τα οφέλη, τροφοδοτώντας τη δυσαρέσκεια τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό.
Ο Τραμπ και οι σύμμαχοί του επιδιώκουν να τερματίσουν αυτή τη «φιλελεύθερη αυτοκρατορία» και να επιστρέψουν την Αμερική σε ένα πιο αυτοδύναμο μοντέλο – αυτό που θα θυμίζει τα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα υπό τον Πρόεδρο Γουίλιαμ ΜακΚίνλεϊ. Ο Τραμπ επαίνεσε ανοιχτά αυτήν την εποχή, θεωρώντας την ως τη χρυσή εποχή της ευημερίας των ΗΠΑ, προτού η χώρα αναλάβει τα βάρη της παγκόσμιας ηγεσίας.
Σύμφωνα με αυτό το όραμα, η Αμερική θα μειώσει τις μη παραγωγικές ξένες δαπάνες και θα επικεντρωθεί εκ νέου στα φυσικά της πλεονεκτήματα: Τεράστιους πόρους, μια προηγμένη βιομηχανική βάση και την πιο πολύτιμη καταναλωτική αγορά στον κόσμο. Αντί να αστυνομεύει τον κόσμο, η Ουάσιγκτον θα ασκήσει την οικονομική της δύναμη πιο επιθετικά για να εξασφαλίσει εμπορικά πλεονεκτήματα. Ωστόσο, η μετάβαση σε αυτό το μοντέλο εγκυμονεί σημαντικούς κινδύνους, ιδιαίτερα σε μια άκρως παγκοσμιοποιημένη οικονομία.
Μια αλλαγή στην παγκόσμια στρατηγική
Οι πολιτικές του Τραμπ μπορεί τώρα να δημιουργούν εγχώριες ανησυχίες, αλλά θα έχουν σημαντικές επιπτώσεις κυρίως στο εξωτερικό. Η κυβέρνησή του διαλύει συστηματικά βασικούς θεσμούς της παλιάς τάξης, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που ενόχλησαν τη Μόσχα. Για παράδειγμα, η USAID – ένα σημαντικό όχημα για την αμερικανική επιρροή στον μετασοβιετικό χώρο – έχει καταρριφθεί. Κατά ειρωνικό τρόπο, ο Τραμπ είχε περισσότερα κίνητρα να καταστρέψει την USAID από ό,τι ακόμη και ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, δεδομένου ότι οι πόροι της είχαν επαναχρησιμοποιηθεί για εσωτερική πολιτική χρήση από τους αντιπάλους του Τραμπ.
Εάν οι ΗΠΑ εγκαταλείψουν το φιλελεύθερο μοντέλο αυτοκρατορίας τους, πολλές πηγές έντασης με τη Ρωσία θα εξαφανιστούν. Ιστορικά, η Μόσχα και η Ουάσιγκτον είχαν σχετικά σταθερές σχέσεις καθ’ όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα. Εάν η Αμερική του Τραμπ επιστρέψει σε μια πιο απομονωτική προσέγγιση, η Ρωσία δεν θα είναι πλέον πρωταρχικός στόχος της αμερικανικής παρέμβασης. Το κύριο σημείο τριβής θα είναι πιθανότατα η Αρκτική, όπου και τα δύο έθνη έχουν στρατηγικά συμφέροντα.
Η Κίνα, ωστόσο, παραμένει ο κορυφαίος αντίπαλος του Τραμπ. Η κρατική οικονομική επέκταση του Πεκίνου είναι θεμελιωδώς σε αντίθεση με το μερκαντιλιστικό όραμα του Τραμπ. Σε αντίθεση με τον Μπάιντεν, ο οποίος προσπάθησε να αντιμετωπίσει την Κίνα μέσω συμμαχιών, ο Τραμπ είναι πρόθυμος να το κάνει μόνος – αποδυναμώνοντας ενδεχομένως τη δυτική ενότητα στη διαδικασία. Η κυβέρνησή του αναμένεται να κλιμακώσει τον οικονομικό και τεχνολογικό πόλεμο εναντίον του Πεκίνου, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει αποξένωση των Ευρωπαίων συμμάχων.
Η στρατηγική αβεβαιότητα της Ευρώπης
Μία από τις πιο ενοχλητικές κινήσεις του Τραμπ ήταν η ανοιχτή εχθρότητά του προς την ΕΕ. Ο αντιπρόεδρός του, JD Vance, εκφώνησε πρόσφατα μια ομιλία στο Μόναχο που ισοδυναμούσε με άμεση παρέμβαση στην ευρωπαϊκή πολιτική, σηματοδοτώντας την υποστήριξη των δεξιών εθνικιστικών κινημάτων που αμφισβητούν την εξουσία της ΕΕ.
Αυτή η στροφή αναγκάζει την Ευρώπη σε μια δυσάρεστη θέση. Για χρόνια, η Κίνα θεωρούσε τη Δυτική Ευρώπη ως μια «εναλλακτική Δύση» με την οποία θα μπορούσε να εμπλακεί οικονομικά χωρίς το ίδιο επίπεδο αντιπαράθεσης που αντιμετωπίζει με τις ΗΠΑ. Η προσέγγιση του Τραμπ θα μπορούσε να επιταχύνει τους δεσμούς ΕΕ-Κίνας, ειδικά εάν οι δυτικοευρωπαίοι ηγέτες αισθάνονται εγκαταλελειμμένοι από την Ουάσιγκτον.
Υπάρχουν ήδη ενδείξεις ότι οι ευρωπαίοι φορείς χάραξης πολιτικής μπορεί να χαλαρώσουν τους περιορισμούς στις κινεζικές επενδύσεις, ιδιαίτερα σε κρίσιμους κλάδους όπως οι ημιαγωγοί. Ταυτόχρονα, οι φιλοδοξίες ορισμένων Ευρωπαίων για επέκταση του ΝΑΤΟ στον Ινδο-Ειρηνικό μπορεί να υποχωρήσουν, καθώς το μπλοκ αγωνίζεται να καθορίσει τον νέο του ρόλο σε μια μετα-παγκοσμιοποιημένη στρατηγική των ΗΠΑ.
Ρωσία και Κίνα: Μια μεταβαλλόμενη σχέση
Για χρόνια, η Ουάσιγκτον φαντασιωνόταν να χωρίσει τη Ρωσία και την Κίνα. Αλλά η νέα προσέγγιση του Τραμπ είναι απίθανο να επιτύχει αυτόν τον στόχο. Η εταιρική σχέση Ρωσίας-Κίνας βασίζεται σε ισχυρά θεμελιώδη στοιχεία: μαζικά κοινά σύνορα, συμπληρωματικές οικονομίες και κοινό συμφέρον για την αντιμετώπιση της δυτικής κυριαρχίας.
Αν μη τι άλλο, το μεταβαλλόμενο γεωπολιτικό τοπίο θα μπορούσε να ωθήσει τη Ρωσία σε μια θέση παρόμοια με αυτή της Κίνας στις αρχές της δεκαετίας του 2000 – εστιάζοντας στην οικονομική ανάπτυξη αλλά διατηρώντας παράλληλα τη στρατηγική ευελιξία. Η Μόσχα μπορεί να μειώσει τις προσπάθειές της να υπονομεύσει ενεργά τις ΗΠΑ και αντ’ αυτού να επικεντρωθεί στην ενίσχυση των οικονομικών της δεσμών και των δεσμών ασφάλειας με το Πεκίνο.
Η Κίνα, εν τω μεταξύ, θα φέρει το κύριο βάρος της νέας αμερικανικής αυτοκρατορίας του Τραμπ. Οι ΗΠΑ δεν θα βασίζονται πλέον σε συμμαχίες για να περιορίσουν το Πεκίνο, αλλά θα χρησιμοποιήσουν άμεση οικονομική και στρατιωτική πίεση. Αν και αυτό μπορεί να κάνει τη ζωή πιο δύσκολη για την Κίνα, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι οι ΗΠΑ θα πετύχουν. Η Κίνα προετοιμάζεται για οικονομική αποσύνδεση εδώ και χρόνια και το Πεκίνο μπορεί να βρει ευκαιρίες σε έναν πιο διχασμένο δυτικό κόσμο.
Ο δρόμος μπροστά
Η επιστροφή του Τραμπ σηματοδοτεί μια θεμελιώδη αλλαγή στη δυναμική της παγκόσμιας ισχύος. Οι ΗΠΑ απομακρύνονται από το να είναι μια φιλελεύθερη αυτοκρατορία και προς μια πιο συναλλακτική εξωτερική πολιτική. Για τη Ρωσία, αυτό σημαίνει λιγότερες ιδεολογικές συγκρούσεις με την Ουάσιγκτον αλλά συνεχή ανταγωνισμό σε βασικούς τομείς όπως η Αρκτική.
Για την Κίνα, οι πολιτικές του Τραμπ αποτελούν άμεση πρόκληση. Το ερώτημα είναι εάν το Πεκίνο μπορεί να προσαρμοστεί σε έναν κόσμο όπου οι ΗΠΑ δεν περιορίζουν πλέον την Κίνα, αλλά θα προσπαθούν ενεργά να αναστρέψουν την οικονομική της επιρροή.
Για τη Δυτική Ευρώπη, η εικόνα είναι ζοφερή. Η ΕΕ χάνει το προνομιακό της καθεστώς ως πρωταρχικός εταίρος της Αμερικής και αναγκάζεται να τα βγάλει πέρα μόνη της. Το αν μπορεί να πλοηγηθεί σε αυτή τη νέα πραγματικότητα ή στο τέλος θα διαλυθεί, μένει να φανεί.
Ένα πράγμα είναι σίγουρο: Ο κόσμος εισέρχεται σε μια περίοδο βαθιάς μεταμόρφωσης και οι παλιοί κανόνες δεν ισχύουν πλέον. Η Αμερική του Τραμπ ξαναγράφει το βιβλίο και ο υπόλοιπος κόσμος θα πρέπει να προσαρμοστεί ανάλογα.
