Αυτό ήταν το μότο των μεγάλων και τρανών του πλανήτη, οι οποίοι μετρούν μέρες πλέον. Όπως ειρωνεύτηκε ο Τζέιμς Μποντ στο The World Is Not Enough: «Αν δεν μπορείς να εμπιστευτείς έναν Ελβετό τραπεζίτη, τι είναι ο κόσμος;» Το τραπεζικό απόρρητο είναι ένα ζήτημα παγκόσμιου δημόσιου ενδιαφέροντος που μπορεί να έχει βαθύ αντίκτυπο στους φτωχότερους του κόσμου. Δεν υπάρχει πουθενά πιο ασφαλές μέρος για να αποθηκεύσετε τα μετρητά σας από το θησαυροφυλάκιο μιας ελβετικής τράπεζας. Από θρίλερ μέχρι κατασκοπευτικά μυθιστορήματα, οι Ελβετοί τραπεζίτες απεικονίζονται ως διακριτικοί άνδρες με κοστούμια που ξέρουν ποιες ερωτήσεις δεν πρέπει να κάνουν.
Η Ελβετία πάντως απορρίπτει τέτοια στερεότυπα ως ξεπερασμένα. Αλλά η φήμη του ως ενός από τους κορυφαίους φορολογικούς παραδείσους δεν έχει προκύψει από το πουθενά. Η χώρα έχει καλλιεργήσει, κωδικοποιήσει και μάλιστα διαφημίσει τη διακριτικότητα των τραπεζιτών της για αιώνες, απολαμβάνοντας προσοδοφόρες αποδόσεις καθώς οι πλούσιες ελίτ συρρέουν στις Άλπεις για να συγκεντρώσουν τα πλούτη τους.
Την τελευταία δεκαετία, ωστόσο, τα πράγματα έχουν αρχίσει να αλλάζουν. Όταν η Ελβετία άρχισε να απαιτεί από τις τράπεζές της να μοιράζονται δεδομένα πελατών με ορισμένες ξένες αρχές στο πλαίσιο ενός παγκόσμιου συστήματος συναλλαγών για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής το 2018, αναγγέλθηκε ως οριακή στιγμή. Κάποιοι μάλιστα το ονόμασαν το τέλος του ελβετικού τραπεζικού απορρήτου.Γρήγορος οδηγός
Τα μυστικά της σουίς
Οι αναφορές μας υποδηλώνουν ότι το συμπέρασμα ήταν υπερβολικό. Οι ελβετικές τράπεζες μοιράζονται δεδομένα πελατών με πολλές χώρες, αλλά πολλές αναπτυσσόμενες χώρες αποκλείονται από το παγκόσμιο σύστημα ανταλλαγής που δημιουργήθηκε για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και της απάτης.
Εν τω μεταξύ, ο περίφημος νόμος περί τραπεζικού απορρήτου της Ελβετίας – άρθρο 47 του Ομοσπονδιακού Νόμου του 1934 για τις Τράπεζες – παραμένει σε ισχύ. Όσοι το παραβιάσουν κινδυνεύουν με ποινή φυλάκισης πέντε ετών.
Όχι πολύ καιρό πριν, η Ελβετία ενίσχυσε τον νόμο περί τραπεζικού απορρήτου, ο οποίος αρχικά ίσχυε μόνο για τραπεζίτες και άλλους εμπιστευτικούς παράγοντες. Από το 2015, ο νόμος θα μπορούσε θεωρητικά να εφαρμοστεί σε κάθε τρίτο που «αποκαλύπτει» ή «εκμεταλλεύεται» ένα μυστικό που έχει προέλθει από μια ελβετική τράπεζα.
Η διατύπωση είναι αρκετά ασαφής ώστε ένας εισαγγελέας μπορεί να σκεφτεί να τη χρησιμοποιήσει εναντίον ενός δημοσιογράφου που αποκαλύπτει την αδικοπραγία μιας ελβετικής τράπεζας ή των πελατών της. Οποιαδήποτε τέτοια κίνηση θα θεωρηθεί θρασύτατη επίθεση στην ελεύθερη έκφραση, ιδίως σε μια χώρα όπως η Ελβετία, η οποία συγκαταλέγεται στις 10 πρώτες χώρες στον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου.
Αλλά δεν είναι έξω από τα όρια των δυνατοτήτων. Η ειδική εισηγήτρια του ΟΗΕ για την προώθηση και την προστασία του δικαιώματος στην ελευθερία της γνώμης και της έκφρασης, Irene Khan, είπε σε δημοσιογράφο της κοινοπραξίας δημοσιογράφων που ερευνούσε την Credit Suisse ότι αξιολογούσε το άρθρο 47.
«Μπορώ να πω πολύ ξεκάθαρα ότι το διεθνές δίκαιο δίνει στους δημοσιογράφους το δικαίωμα να δημοσιεύουν πληροφορίες που είναι προς το δημόσιο συμφέρον και οι οικονομικές ή τραπεζικές πληροφορίες μπορούν να εμπίπτουν σε αυτήν την κατηγορία, για παράδειγμα εάν αφορούν δημόσιες προσωπικότητες», είπε.
«Το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως βάση για τον περιορισμό του δικαιώματος των μέσων ενημέρωσης να δημοσιεύουν πληροφορίες που μπορεί να είναι δημόσιου συμφέροντος».
Αν και τραβηγμένο, η πιθανότητα οι εισαγγελείς της Ελβετίας να χρησιμοποιήσουν το καταστατικό περί τραπεζικού απορρήτου της για να ποινικοποιήσουν τους δημοσιογράφους οδήγησε στην απόφαση να προστατευθούν τα ελβετικά μέσα ενημέρωσης από ένα τέτοιο σενάριο, αποκλείοντάς τα από την κοινοπραξία που ερευνά τα δεδομένα που διέρρευσαν.
Υπήρχαν περισσότεροι από 160 ρεπόρτερ από 48 μέσα ενημέρωσης που συμμετείχαν στο έργο Suisse Secrets – αλλά κανένας από αυτούς δεν ήταν στην Ελβετία. Παράδοξα, οι Ελβετοί πολίτες που θέλουν να διαβάσουν πώς ο δεύτερος μεγαλύτερος δανειστής της χώρας παρείχε υπηρεσίες σε διεφθαρμένους ηγέτες και ξέπλυμα χρήματος μπορούν να το κάνουν μόνο μέσω του ξένου Τύπου.
«Αυτός ο νόμος είναι ένας τεράστιος περιορισμός της ελευθερίας του Τύπου στην Ελβετία», δήλωσε ο Arthur Rutishauser, ο αρχισυντάκτης του Tamedia, ο οποίος θα ήταν ένας λογικός Ελβετός εταίρος στο έργο. «Ο νόμος μπορεί να προστατεύσει τους εγκληματίες και τα περιουσιακά τους στοιχεία. Οι δημοσιογράφοι που προσπαθούν να τους εκθέσουν κινδυνεύουν να κινηθούν ποινικές διώξεις για κάτι τέτοιο».
Για τα μέσα ενημέρωσης εκτός Ελβετίας, συμπεριλαμβανομένου του Guardian, ο ριζοσπαστικός νόμος περί τραπεζικού απορρήτου της χώρας ήταν επίσης ένας προβληματισμός, αν και λιγότερο άμεσος. Ήταν μεταξύ πολλών παραγόντων που εξετάστηκαν όταν σταθμίσαμε την υπόθεση δημόσιου συμφέροντος για την εξέταση των δεδομένων που διέρρευσαν – και, πιο πρόσφατα, αποφασίσαμε να δημοσιεύσουμε ορισμένα από αυτά.
Συνεργάτες μέσων ενημέρωσης της Suisse Secrets
Υπάρχουν εύλογοι λόγοι για τους οποίους ορισμένοι πελάτες της Credit Suisse μπορεί να θέλουν έναν offshore λογαριασμό και δεν είναι παράνομο να έχουν έναν λογαριασμό – υποθέτοντας ότι έχει δηλωθεί στις φορολογικές αρχές. Οι 30.000 πελάτες της Credit Suisse στα δεδομένα που διέρρευσαν περιλαμβάνουν πελάτες που δεν έχουν κάνει τίποτα λάθος και έχουν απολύτως εύλογες προσδοκίες για το απόρρητο στις οικονομικές τους υποθέσεις.
Τα δεδομένα τους δεν ενδιέφεραν ποτέ τους ερευνητές δημοσιογράφους που επικεντρώθηκαν στην αποκάλυψη αδικημάτων και στη συμβολή στη δημόσια συζήτηση για το τραπεζικό σύστημα.
Ωστόσο, δεκαετίες σκανδάλων κατέστησαν σαφές ότι οι ελβετικές τράπεζες γενικά –και η Credit Suisse ειδικότερα– έχουν προσελκύσει παράνομα κεφάλαια από φοροφυγάδες, κλεπτοκράτες και ξέπλυμα μαύρου χρήματος. Το οικονομικό έγκλημα είναι ένα σοβαρό ζήτημα παγκόσμιου δημόσιου ενδιαφέροντος. Όταν αφορά τη διαφθορά στον αναπτυσσόμενο κόσμο, ο αντίκτυπος στους φτωχότερους του κόσμου μπορεί να είναι βαθύς.
Όταν μια ανώνυμη πηγή διέρρευσε τα δεδομένα της Credit Suisse στη Süddeutsche Zeitung, τη μεγαλύτερη ευρεία εφημερίδα της Γερμανίας, ήξεραν ακριβώς τι έκαναν. Αυτό δεν ήταν απόρριψη δεδομένων στο darknet ή πώληση στον πλειοδότη.
Οι αποδέκτες της διαρροής – Frederik Obermaier και Bastian Obermayer – είναι οι βραβευμένοι ερευνητές ρεπόρτερ πίσω από τις τεράστιες υπεράκτιες διαρροές που οδήγησαν στα έγγραφα του Panama και του Paradise . Με τη διαρροή των δεδομένων σε αυτούς, η πηγή φαίνεται ότι έκανε μια ηθική επιλογή για να παρακάμψει αυτό που είπαν ότι ήταν οι «ανήθικοι» νόμοι περί τραπεζικού απορρήτου της Ελβετίας.
Μήνες επίπονων ρεπορτάζ έχουν αποκαλύψει στοιχεία ότι η Credit Suisse είχε πελάτες που εμπλέκονταν σε βασανιστήρια, διακίνηση ναρκωτικών, ξέπλυμα χρήματος και διαφθορά. Σε κάποιους επιτράπηκε να ανοίξουν τραπεζικούς λογαριασμούς χρόνια αφότου είχαν καταδικαστεί για σοβαρά οικονομικά εγκλήματα.
Σε άλλες περιπτώσεις, τα δεδομένα εγείρουν ερωτήματα σχετικά με τον ανεξήγητο πλούτο ή εάν η Credit Suisse έθεσε βασικές ερωτήσεις σχετικά με την προέλευση των κεφαλαίων ενός πελάτη.
Η απόφαση για τη δημοσίευση αυτών των ιστοριών ήταν μια άσκηση εξισορρόπησης. Από τη μία πλευρά: προσωπικά ζητήματα απορρήτου, εμπιστευτικότητας και προστασίας δεδομένων και ένας ελβετικός νόμος περί τραπεζικού απορρήτου που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τη λογοκρισία των αναφορών. Από την άλλη: το δικαίωμα του κοινού να γνωρίζει για αδικήματα. Και χρέος μας να το αποκαλύψουμε.
Διαρροή 18.000 λογαριασμών της Credit Suisse αποκαλύπτει εγκληματίες και πολιτικούς. Στη δημοσιοποίηση μιας τεράστιας διαρροής δεδομένων από την ελβετική τράπεζα Credit Suisse, προχώρησαν συντονισμένα σήμερα μια σειρά από διεθνή ΜΜΕ και το Δίκτυο Έρευνας Διαφθοράς και Οργανωμένου Εγκλήματος (OCCRP), αποκαλύπτοντας τον κρυμμένο πλούτο πελατών της τράπεζας που εμπλέκονται σε βασανιστήρια, διακίνηση ναρκωτικών, ξέπλυμα βρώμικου χρήματος, διαφθορά και σε άλλα σοβαρά εγκλήματα.
Ο τεράστιος θησαυρός των τραπεζικών δεδομένων διέρρευσε από ανώνυμο πληροφοριοδότη στη γερμανική εφημερίδα Süddeutsche Zeitung. Περιλαμβάνει λεπτομέρειες 18.000 λογαριασμών που συνδέονται με 30.000 πελάτες της Credit Suisse σε όλο τον κόσμο, με τον αθροιστικό πλούτο τους να ξεπερνά τα 100 δισεκατομμύρια ελβετικά φράγκα.
Διαβάστε – Η πιο σημαντική είδηση με το βλέμμα στραμμένο στην Ουκρανία
