Σήμερα ξεκινά στην Αμερική η δίκη της μεγαλύτερης εταιρικής απάτης του 21ου αιώνα, της Theranos και της προέδρου της Elizabeth Holmes. Η απάτη ξεσκεπάστηκε επιστημονικά από τον κορυφαίο επιδημιολόγο Γιάννη Ιωαννίδη, ενώ η Holmes φιγουράριζε στο πλευρό του τέως πλανητάρχη Μπάρακ Ομπάμα, με τον τιμητικό τίτλο της «προεδρικής πρέσβειρας παγκόσμιας επιχειρηματικότητας» και την ιατρική έγκριση των επισήμων φορέων των ΗΠΑ ήδη στην κατοχή της.
Η πολύκροτη δίκη της ιδρύτριας της startup διαγνωστικών εξετάσεων Theranos αρχίζει σήμερα, 31 Αυγούστου, στο Σαν Χοσέ, μόλις λίγα χιλιόμετρα μακριά από το σημείο όπου κάποτε βρισκόταν η λαμπερή έδρα της Theranos.
Η εταιρεία Theranos για 12 χρόνια στις ΗΠΑ υποσχόταν ότι θα δημιουργήσει μία μικρή συσκευή, που μόνο με μία σταγόνα αίμα θα μπορούσε να εντοπίσει περισσότερες από 200 ασθένειες. Χιλιάδες επενδυτές συμμετείχαν και η υπεύθυνη της εταιρείας έβγαινε σε συνεντεύξεις με την έμμεση και άμεση στήριξη γνωστών πολιτικών και επιχειρηματιών.
Δημοσιογράφοι, ΜΜΕ και πλήθος από όλο τον κόσμο παρουσίαζαν το «θαύμα» της Theranos.
Η συσκευή πήρε την έγκριση των αμερικανικών υγειονομικών αρχών, μπήκε στα φαρμακεία της Walgreens και η CEO Elizabeth Holmes δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Forbes ως μια από τις πλουσιότερες γυναίκες του κόσμου. Το μέγεθος της εταιρείας έφτασε τα 9 δις δολάρια και οι επενδυτικές εταιρείες της Wall Street μιλούσαν για το «χρυσωρυχείο του αιώνα».
Γεννημένη στις 3 Φεβρουαρίου του 1984 στην Ουάσιγκτον (από μητέρα εργαζόμενη στο διοικητικό προσωπικό του Κογκρέσου και πατέρα άλλοτε υψηλόβαθμο στέλεχος της Enron- ενεργειακή εταιρεία που ενεπλάκη μεταγενέστερα σε λογιστικό σκάνδαλο και χρεοκόπησε, αλλά και κυβερνητικών οργανισμών όπως οι USAID, EPA, USTDA) επιθυμούσε να σπουδάσει ιατρική για να βαδίσει στα χνάρια του προπάππου της, μα την απέτρεψε ο φόβος της για τις σύριγγες και τις βελόνες.
Στράφηκε στο αντικείμενο του χημικού μηχανικού, αρίστευσε στο πρώτο έτος και κέρδισε υποτροφία 3.000 δολ., ωστόσο εγκατέλειψε τα έδρανα του πανεπιστημίου πρόωρα για να ιδρύσει την εταιρεία διαγνωστικών εξετάσεων Theranos.
Το 2003, σε ηλικία μόλις 19 ετών, η αινιγματική ερευνήτρια από τη Σχολή Χημικών Μηχανικών του πανεπιστημίου του Στάνφορντ, αποφάσισε να εγκαταλείψει τις σπουδές της για να επικεντρωθεί στην ανάπτυξη της δικής επιχείρησης. Η συσκευή Edison της Theranos, παρουσιάστηκε ως ένα καινοτόμο διαγνωστικό εργαλείο που έδινε τη δυνατότητα στους ασθενείς με ένα μόνο τσίμπημα – και κυρίως χωρίς πολλά χρήματα – να εξετάζονται για περίπου 200 ασθένειες στο φαρμακείο της γειτονιάς τους.
Η Χολμς η οποία ζήλεψε τη δόξα του ιδιοφυούς και οραματιστή Στιβ Τζομπς – δημιουργού κορυφαίων τεχνολογικών προϊόντων – και προσπάθησε να «αντιγράψει» ακόμα και το dress code του φορώντας το κλασικό ζιβάγκο, όχι μόνο δεν πέτυχε τίποτα από τα επιτεύγματα του ινδάλματος της, αλλά το όνομά της, εφόσον καταδικαστεί, θα συνοδεύει για πάντα μια από τις μεγαλύτερες επιχειρηματικές απάτες στην ιστορία.
Η Χολμς είχε δηλώσει στο παρελθόν πως εμπνεύστηκε τη συγκεκριμένη μέθοδο εξέτασης από το φόβο της για τις βελόνες. Ήθελε να φέρει επανάσταση στην ιατρική βιομηχανία εξαλείφοντας την ανάγκη για μεγάλα δείγματα αίματος σε ακριβά διαγνωστικά κέντρα. Η νεοσύστατη εταιρεία της έφτασε έτσι, να αξίζει περίπου 10 δισεκατομμύρια δολάρια και η νεαρή επιστήμονας χαρακτηρίστηκε ως «η θηλυκή version του Στιβ Τζομπς».
Τα δυο της πρόσωπα
Οι δικαστές θα έχουν την ευκαιρία να ξετυλίξουν ένα κουβάρι το νήμα του οποίου κανείς δεν γνωρίζει σε πιο σημείο σταματά και να αποκαλύψουν όλες τις άγνωστες πτυχές της υπόθεσης. Με φόντο τις δραστηριότητες μιας start up που έγινε case study και οδήγησε την εμπνεύστρια ενός πολύπλοκου σχεδίου στην λίστα των πλουσιότερων ανθρώπων του κόσμου και τώρα, μάλλον, στην φυλακή, εφόσον κρίνει έτσι η έδρα του δικαστηρίου.
Το μεγάλο ερώτημα παραμένει: Πως ακριβώς, δηλαδή, εξύφανε τον ιστό μιας τεράστιας απάτης, ισχυριζόμενη μάλιστα ότι η Theranos λάμβανε πιστοποιήσεις της τεχνολογίας της από δημόσιους φορείς και πανεπιστήμια –κάτι που δεν συνέβη ποτέ- και το πως «έκρυψε» τόσον καιρό αυτή την απάτη.
Ειδικότερα, όταν είχε κατοχυρώσει δεκάδες αμερικάνικες (18) και ξένες (66) πατέντες, έκλεινε σημαντικές επιχειρηματικές συμφωνίες (λ.χ. τη φαρμακευτική αλυσίδα Walgreens και τις Cleveland Clinic, Capital BleuCross, AmeriHealth Caritas) και εξασφάλισε την ψήφο εμπιστοσύνης και την χρηματοδότηση «βαριών» ονομάτων όπως οι Ρούπερτ Μέρντοχ, Κάρλος Σλιμ Χελού, Λάρι Έλισον και του Χένρι Κίσινγκερ.
Η Χολμς – μια αινιγματική γυναίκα «με δυο πρόσωπα»- διακήρυττε σε πολλές δημόσιες εμφανίσεις της με την δέουσα πειθώ ότι θα άλλαζε τον κόσμο, αν και δεν δίσταζε να εξακοντίζει απειλές σε όποιον τολμούσε να εκφέρει αντίλογο, εξαπατώντας χιλιάδες άτομα και προκαλώντας ζημιά σε επενδυτές και ασθενείς που πίστευαν ότι είχαν μπροστά τους ένα τεχνολογικό ιατρικό θαύμα.
Αυτό που, πάντως, έχει πετύχει η Χολμς είναι να διασφαλίζει τη… διασημότητα την οποία εναγωνίως επιζητούσε για το υπόλοιπο της ζωής της, με τη μεταφορά των δικαστικών εξελίξεων του σκανδάλου με πρωταγωνίστρια την ίδια στα νέα επεισόδια του podcast show «The Dropout: Elizabeth Holmes on Trial», σε παραγωγή ABC Audio (ABC News). Από την Άνοιξη, επίσης, έχει εξαγγελθεί και η σειρά του Hulu «The Dropout» με την ηθοποιό Αμάντα Σάιφριντ στον ρόλο της Χολμς.
Πώς αποκαλύφθηκε το σκάνδαλο
Όλα ήρθαν στην επιφάνεια λόγω της διαίσθησης, των ερευνητικών ικανοτήτων και της επιμονής ενός Γάλλο-Αμερικανού δημοσιογράφου και συγγραφέα, δυο φορές κατόχου του βραβείου Pulitzer. Πριν από έξι χρόνια, όταν ο John Carreyrou της Wall Street Journal αποφάσισε να «σκαλίσει» την ιστορία, άρχισε να αδειάζει η άμμος στην κλεψύδρα της Ελίζαμπεθ Χολμς.
Το ένα ρεπορτάζ διαδέχθηκε το άλλο και ακολούθησε ένα «τσουνάμι» εξελίξεων: το πρώτο σοκ προήλθε από την δημοσιοποίηση των πληροφοριών ότι η συσκευή της Χολμς δεν διέθετε δυνατότητες παρά μόνο για την πραγματοποίηση ελαχίστων εξετάσεων. Για την πλειοψηφία των… 240 που διαφήμιζε, χρησιμοποιούνταν παραδοσιακά μηχανήματα αιματολογικών εργαστηρίων, τροποποιημένων ώστε να είναι συμβατά με την τεχνολογία της Theranos.
Ο πρώτος «τρελός» επιστήμονας παγκοσμίως που τόλμησε να αμφισβητήσει την εγκυρότητα των αποτελεσμάτων της Theranos ήταν ο γνωστός μας καθηγητής ιατρικής Γιάννης Ιωαννίδης του Stanford (ναι αυτός ο τύπος με το λευκό κοστούμι που τολμά να αμφισβητεί και την εγκυρότητα των τυφλών μέτρων καραντίνας της ελληνικής κυβέρνησης).
Όταν κοινοποίησε το άρθρο του στην επιστημονική κοινότητα, η εταιρεία απάντησε ότι έχει λάβει τις απαραίτητες εγκρίσεις από τους αρμόδιους ιατρικούς οργανισμούς και ότι η οποιαδήποτε αμφισβήτηση είναι απαράδεκτη. Ταυτόχρονα κάλεσε τον Ιωαννίδη να αποσύρει το άρθρο του και να αναθεωρήσει τις απόψεις του, πράγμα που φυσικά δεν έγινε. Η δημοσίευση του Ιωαννίδη πυροδότησε εξελίξεις και το θέμα άρχισε να παίρνει έκταση. Η κατάληξη;
Η εταιρεία κατέρρευσε και η παγκόσμια ψευδαίσθηση χάθηκε για πάντα. Στην Elizabeth Holmes απαγγέλθηκαν 11 διαφορετικές κατηγορίες για απάτη, κινδυνεύοντας να καταδικαστεί έως και με 20 χρόνια φυλάκιση.
Στην πραγματικότητα, η Theranos διενεργούσε μόνο 12 εξετάσεις χρησιμοποιώντας τη δική της τεχνολογία η οποία μάλιστα ήταν και αναξιόπιστη, ενώ η πλειονότητα των αναλύσεων γίνονταν σε ανησυχητικά χαλαρές εργαστηριακές συνθήκες. Η Theranos είναι πλέον γνωστή ως η μεγαλύτερη απάτη του αιώνα και ο «τρελός» Γιάννης Ιωαννίδης συνεχίζει τις έρευνές του σε κάποιο «ανήλιαγο μπουντρούμι» του Stanford χωρίς να ενδιαφέρεται για την άποψη της πλειοψηφίας, τους δημοσιογράφους και τους πολιτικούς.
Μπορείτε να διαβάσετε όλη την ιστορία σε ένα όμορφο άρθρο εδώ: https://www.forbes.com/sites/roomykhan/2017/02/17/theranos-9-billion-evaporatedstanford-expert-whose-questions-ignited-the-unicorn-trouble/
Και εδώ τη δημοσίευση Ιωαννίδη στο Journal of the American Medical Association https://jamanetwork.com/journals/jama/article-abstract/2110977
Και εδώ ένα σχετικό άρθρο της Washington post της εποχής σχετικά με το κατόρθωμα Ιωαννίδη. Στο εν λόγω άρθρο χαρακτηρίζεται ως «ο επιστήμονας με τη μεγαλύτερη επιρροή παγκοσμίως» https://www.washingtonpost.com/news/to-your-health/wp/2015/07/03/the-insanely-influential-stanford-professor-behind-biotech-firms-push-to-get-fda-approval-it-probably-doesnt-need/
